De meeste commercials worden ingesproken in net Nederlands

Toch zijn er genoeg voorbeelden van spots in bijvoorbeeld Amsterdams, Haags of Twents. Of met een Friese of Limburgse tongval. Dat kan leuk zijn, zeker als het te maken heeft met de inhoud van de tekst. Het kan wel ten koste gaan van de verstaanbaarheid.

Je of u?
Spreek je de luisteraar aan met 'je' of met 'u'? Dat hangt van je doelgroep af. Op deze website heb ik voor de je-vorm gekozen omdat ik vind dat daarmee de afstand tussen jou en mij wordt verkleind. Maar als een commercial over verzekeringen of bankzaken gaat, is het toch passender om in de u-vorm te spreken. Tenzij je je specifiek richt op jongeren.

Kwesties
Denk voor de opname goed na over de uitspraak van alle woorden. Woorden als 'budget' en 'hygiëne' kun je op verschillende manieren uitspreken. En is het 'het matras' of 'de matras'? Beide zijn goed volgens het Groene Boekje, maar welke heeft jouw voorkeur? Allemaal dingen waar je beter vooraf zeker over kunt zijn dan tijdens -of erger nog NA- de opname van de stem.

De R
Een twistpunt is soms de uitspraak van de R. Die kan met de punt van de tong worden gedaan, maar dat klinkt tegenwoordig wat ouderwetsig. Een R die achterin de keel wordt gemaakt (met de huig), is meer gangbaar: die rolt nog wel maar is minder expliciet dan een tong-R.

En dan is er nog de zogeheten Gooise R. De R die vrijwel als een J klinkt. Zoals in de Engelse woorden 'more' en 'better'. Die Gooise R wordt steeds meer gebruikt en is eigenlijk gewoon gangbaar geworden. Voice-overs kiezen meestal automatisch per woord voor een huig-R of Gooise R.

De N
Een ander twistpunt kan zijn: de N aan het eind van woorden. Sommigen staan erop dat die eind-N altijd goed hoorbaar is, maar veel voice-overs zullen die eind-N juist wegmoffelen. Het klinkt wat soepeler en meer normale spreektaal-achtig als je die eind-N niet of nauwelijks uitspreekt.

Doe de test, en lees -zonder nadenken- hardop de volgende zin voor: 'De boeren willen weten met welke zaken ze rekening moeten houden'. Bij hoeveel woorden heb je de laatste N uitgesproken?

Naam
De naam van een product of bedrijf kan ook heftige discussies opleveren. Niet als je De Kaasgigant heet, maar wel als je Super Radio heet. Doe je dat op z'n Engels of op z'n Nederlands? Dan kan blijken dat de helft van je eigen medewerkers het anders uitspreekt dan de andere helft. En welke uitspraak ga jij nu gebruiken in je radiocommercial? Want daarmee ga je aan de rest van Nederland dicteren hoe ze jouw naam moeten uitspreken.

Telefoonnummer
Een apart geval is een telefoonnummer. Bijvoorbeeld: 0318-843469. Zeg je: nul drie achttien vierentachtig vierendertig negenenzestig? Of zeg je: nul drie een acht, acht vier drie vier zes negen? Volgens onderzoeken werkt de laatste vorm beter. Veel mensen toetsen [4] [8] na het horen van vier-en-tachtig. Dat is niet het gebrek van die mensen maar meer het gebrek van onze taal, omdat je de 4 als eerste hoort noemen. De Engelsen doen dat beter (eighty-four).

En wat moet je met een uitspraak als 'duizend vierhonderd twee'? Is dat 10004002? Is dat 1000402? Of is dat 1402? Beter cijfer voor cijfer opnoemen. Tenzij je zo'n mooi nummer hebt als 080-80 80 80. Maar zelfs dan blijft cijfer voor cijfer opnoemen nog prima klinken. Hoewel je ook nog kunt kiezen voor: 'nul-tachtig, driemaal tachtig'.

Nou is het al met al helemaal niet zo zinvol om een telefoonnummer te noemen in een radiocommercial. Zoals ik al eerder schreef: als mensen radio luisteren, zitten ze meestal tegelijkertijd iets anders te doen. Weinig luisteraars zitten met pen en papier in de hand om jouw telefoonnummer te noteren zodra dat wordt genoemd in een commercial. Je zou dat wat makkelijker en toegankelijker kunnen maken door gebruik te maken van 'naambellen': de truc waarbij letters van een naam corresponderen met de letters die op de bijbehorende cijfertoetsen op een telefoon zitten. Maar dat is in Nederland nog steeds niet echt gangbaar, hoewel het voorzichtigaan wel steeds meer in zwang komt. Bijvoorbeeld 72346 voor RADIO. De R staat op dezelfde toets als de 7, de A staat op dezelfde toets als de 2 enzovoort. Kan interessant zijn om gebruik van te maken.

Maar dan is het wat mij betreft beter om je website te noemen. Zeker als die web-naam gelijk is aan je bedrijfsnaam. Als jouw bedrijfsnaam Radiocommercial is, hoeft de luisteraar alleen maar te onthouden dat hij daar .EU achter moet zetten om op jouw website te komen. En zelfs als hij dat niet onthoudt, zal hij het via Google toch wel weten te vinden. Een extra argument om een goede domeinnaam te hebben voor je website.

Moeilijke gevallen
Sommige woorden zijn dermate discutabel dat ze tijdens de stemopname voor veel oponthoud kunnen zorgen. Het kan soms zelfs tot ruzies leiden of het nou frikadel of frikandel moet zijn (met of zonder die n voor de d). Maar dit is dan ook een woord dat niet in heel Nederland op dezelfde manier wordt gebruikt. (Voor de freaks: zowel het Witte als het Groene Boekje geven aan dat beide vormen goed zijn.)

Hetzelfde geldt voor het al eerder genoemde woord 'hygiëne'. In sommige delen van Nederland wordt die e-met-puntjes als lange ee uitgesproken (zoals in heen) en in andere delen als korte e (zoals in hen). Mijn persoonlijke opvatting is dat die e lang moet zijn. Omdat we dat ook doen in hygiënisch en mondhygiëniste. Maar niet iedereen is het hiermee eens. Volgens Van Dale zijn beide uitspraken gangbaar. De slechtste plek om hierover te discussiëren is in een geluidsstudio terwijl de voice-over achter de microfoon zit.

De heftigste discussies heb ik meegemaakt over: 'een aantal mensen zijn niet tevreden'. Waarschijnlijk valt je in eerste instantie niets raars op aan deze zin. Maar sommigen vinden dat dit moet zijn: 'een aantal mensen is niet tevreden'. Het gaat hier om de vraag wat het onderwerp van de zin is: 'mensen' of 'een aantal'? Volgens Het Genootschap Onze Taal is 'mensen' hier het onderwerp, en heeft 'een aantal' de betekenis van 'enkele'. De eerste versie is dus correct. Het onderwerp is meervoud, dus hoort daar een meervoudige werkwoordsvorm bij. Dit is typisch zo'n geval waarbij de meesten zonder nadenken de eerste vorm gebruiken, maar waarbij twijfel ontstaat als je er nog eens goed over nadenkt. Bottom line: als je 'een aantal' gebruikt, wil je aangeven dat het meer dan 1 is maar niet heel veel. Dus meervoud.

Je hoofd gaat tollen als je gaat nadenken over de volgende gevallen:
'Een paar mensen loopt op straat / een paar mensen lopen op straat.'
'Een groep mensen loopt op straat / een groep mensen lopen op straat.'
'Een miljoen mensen loopt op straat / een miljoen mensen lopen op straat.'