Wat is eigenlijk ...?

AIFF (AIF)
Audio Interchange File (Format). Digitaal audio-bestand dat van oorsprong uitsluitend op Apple Macintosh computers werd gebruikt. De kwaliteit van een AIFF wordt bepaald door bit-rate en sample-frequentie. Gelijk aan cd-kwaliteit is een AIFF op 44.1kHz (kiloHertz) en 16-bit. DAT-kwaliteit is 48kHz en 16-bit. Lagere cijfers betekenen lagere geluidskwaliteit. Een AIFF in cd-kwaliteit (stereo) met een lengte van 1 minuut is ongeveer 10MB groot.

Audio-commercial
Anders gezegd: een geluidscommercial. Niet een heel gangbaar begrip, maar door sommigen gebruikt als benoeming voor de geluids-track die wordt ingezet als radiocommercial, maar ook bij tv-commercials voor gebruik op (lokale) tv-zenders of kabelkranten. De beelden bestaan dan veelal uit tekstblokken en foto's. Eenvoudig en goedkoop te produceren, temeer doordat de radiocommercial hierbij 1-op-1 wordt overgenomen als geluidsondersteuning.

Auteursrecht
Volgens de Nederlandse wet: wie iets origineels (authentieks) maakt, heeft daarop automatisch het auteursrecht. Tenzij dit wordt overgedragen of afgedragen. Bijvoorbeeld: de teksten op deze site zijn door mij gemaakt, en daarom heb ik het auteursrecht op die teksten. De teksten mogen niet zonder toestemming worden gekopieerd of vermenigvuldigd. Dit geldt ook voor teksten en muziek die worden gemaakt voor een radiocommercial. De maker (tekstschrijver of componist) is de auteur en heeft het auteursrecht, maar aangezien hij zijn werk in opdracht maakt, is daarmee als vanzelfsprekend toestemming verleend om dit werk te gebruiken voor deze toepassing (het uitzenden van de radiocommercial). Het is echter niet zo dat de opdrachtgever (het bedrijf dat de commercial laat maken en uitzenden) daarmee de auteursrechten verkrijgt. Hij krijgt alleen de toestemming om de creatie te gebruiken. Er kan wel worden overeengekomen om de auteursrechten over te dragen, maar dat is bij radiocommercials niet zo gangbaar.

Briefing
Instructie en uitleg over wat er moet gebeuren. Je zou het ook werkbespreking kunnen noemen. De tekstschrijver krijgt een briefing van de klant. De geluidstechnicus, componist en voice-over krijgen een briefing van de script-schrijver en/of regisseur.

BUMA/STEMRA
Auteursrechten-organisatie die de belangen behartigt van aangesloten componisten. Als er muziek wordt gebruikt in een commercial moet dat aan BUMA/STEMRA worden opgegeven. Heel gedetailleerd met titel, naam van componist en gebruikte lengte. BUMA/STEMRA zal daar een rekening voor sturen, en zorgt ervoor dat het geld bij de componist terecht komt (na inhouding van een percentage). Er wordt een bedrag berekend voor de eerste vastlegging (zeg maar: voor het feit dat je de muziek gebruikt) en daarna voor elke keer dat een commercial (met die muziek) wordt uitgezonden. Radiozenders houden precies bij welke commercials worden uitgezonden, en wanneer. Dat geven ze op aan BUMA/STEMRA zodat die op zijn beurt kan zorgen voor de financiële afhandeling. Het bedrag voor eerste vastlegging wordt gewoonlijk gefactureerd aan het reclamebureau of de producent. De kosten voor elke keer uitzenden zijn meestal inbegrepen bij de uitzendtarieven van de zenders.

De BUMA/STEMRA-vergoedingen staan helemaal los van het opdrachttarief voor een componist. Wat je aan een componist betaalt voor het maken van een compositie is iets tussen de opdrachtgever en die componist. Net als met een tekstschrijver en voice-over. Een componist krijgt naast zijn normale vergoeding dus nog een 'extraatje' via de BUMA/STEMRA-gelden. Het 'opdrachttarief' geldt uiteraard niet bij gebruik van stock-muziek, omdat deze muziek al bestaat en niet in opdracht wordt gecomponeerd. Bij stock-muziek wordt echter wel tarief voor eerste vastlegging én voor elke keer uitzenden berekend.

Buyout
Bedrag dat betaald wordt als afkoop voor een bepaalde periode, bij voice-overs en muziek. Bij veel voice-overs is het gebruikelijk dat je hun opname maximaal een jaar mag gebruiken. Als je de opname na dat jaar nog (of weer) wilt gebruiken, dien je een extra buyout fee te betalen (meestal 50% van het aanvankelijke tarief).

Copywriter
Engels voor tekstschrijver. De persoon die precies de juiste woorden weet te vinden. Soms zo eenvoudig dat je het zelf ook wel had kunnen bedenken. Zeg je achteraf. In bredere zin doet een copywriter meer dan alleen de woorden en zinnen bedenken. Hij komt ook met een voorstel voor het totale concept, inclusief muziek, stemkeuze, sfeer en uitstraling.

Cutdown
Ingekorte versie van een commercial. Bijvoorbeeld: je schrapt twee zinnen uit een spot van 30 seconden zodat de commercial 20 seconden wordt. Die nieuwe, ingekorte versie heet cutdown.

DAT
Digital Audio Tape. Ziet eruit als een musicassette, maar dan wat kleiner, en met het verschil dat het geluid op een DAT digitaal wordt opgenomen. Lange tijd was dit de geluidsdrager waarop radiocommercials werden aangeleverd bij de radiostations. Tegenwoordig is het gebruikelijker om een digitale file (AIFF, WAV of MP3) te sturen via mail of ftp.

Donut
Een radiocommercial die begint met een gezongen gedeelte, dan volgt er een gesproken gedeelte, en uiteindelijk wordt afgesloten met een gezongen gedeelte. Het gezongen gedeelte is altijd hetzelfde, het gesproken gedeelte kan variëren.

Flight
Een uitzend-cyclus van een commercial. Er kan besloten worden om een commercial bijvoorbeeld twee weken uit te zenden, dan drie weken niet, en daarna weer 1 week wel. De periode van uitzending heet een flight.

Klant
De opdrachtgever. In globale zin is 'de klant' het bedrijf dat een opdracht geeft om een commercial te maken. Als dat bedrijf de opdracht geeft aan een reclamebureau, kan dat reclamebureau op zijn beurt een geluidsstudio inschakelen. Voor die geluidsstudio is het reclamebureau dus de klant. De geluidsstudio kan op zijn beurt weer de klant zijn voor een voice-over. Het kan dus al snel een wirwar worden van partijen die zowel klant zijn als een klant hebben.

MP3
Digitaal audio-bestand dat veel kleiner is dan een AIFF of WAV, met goede geluidskwaliteit. Een MP3 is niet zo goed als een WAV of AIFF, maar wel zó goed dat weinig mensen verschil horen. MP3's zijn er in verschillende kwaliteiten. Het meest gangbaar is 128kbps, maar dat is voor uitzending strikt genomen te laag. Andere gebruikte kwaliteiten zijn: 160kbps, 192kbps, 256kbps en 320kbps. Hoe hoger het getal, hoe beter de kwaliteit; maar ook: hoe groter het bestand. Een MP3-file (128kbps) met een lengte van 1 minuut is ongeveer 1MB groot. Een tiende van de grootte van een AIFF of WAV met bijna dezelfde geluidskwaliteit.

Payoff
De afsluitende zin in een commercial. Vaak de slogan of leus van een bedrijf. Bijvoorbeeld: "Topvoice - The true choice". 'Topvoice' is de bedrijfsnaam, en 'The true choice' is de payoff.

PPM
1) Pre-production meeting. Een bijeenkomst -voordat met productie wordt begonnen- van iedereen die bij de productie van een commercial is betrokken. Om door te spreken wat er gaat gebeuren, in welke volgorde en welke taak iedereen heeft. Dit komt eigenlijk alleen voor bij de heel grote producties, waarbij veel mensen en partijen zijn betrokken. In praktijk gaat dit steeds meer via e-mail, waarbij alle betrokkenen in cc. worden gezet.

2) Peak Program Meter. Een level-meter die de luidheid van een geluidssignaal weergeeft. Wordt ook wel RTW-meter genoemd (wat een merknaam is). Sommige zenders eisen dat een aan te leveren commercial is afgemixt op 0dB PPM. Dat is een andere norm dan in digitale software en op audio-cd's wordt gebruikt. Bij een sinus-toon komt 0dB PPM overeen met -9dB Digitaal (ook wel Full Scale, of afgekort FS, genoemd).

Print
In de reclamewereld is 'print' alles dat gedrukt wordt op papier. Dus reclame die verschijnt in dagbladen en tijdschriften. Maar ook op billboards en op de folders die ongevraagd in je brievenbus vallen.

Rechtenvrij
Een begrip dat bij radiocommercials vooral wordt gebezigd als het over muziek gaat. 'Rechtenvrije muziek' is muziek waarover geen rechten betaald hoeven te worden. Muziek is pas rechtenvrij als de componist langer dan 70 jaar dood is. Muziek van Mozart en Beethoven is dus rechtenvrij (ook wel public domain genoemd). Denk echter niet dat je zomaar een willekeurige klassieke cd mag pakken en die muziek in je commercial mag gebruiken. Er zitten namelijk ook rechten op de uitvoering van die muziek.

Als een componist nog leeft, of nog niet langer dan 70 jaar dood is, is zijn muziek dus niet rechtenvrij. Het maakt daarbij niet uit of die componist is aangesloten bij BUMA/STEMRA. Het komt wel voor dat een componist -die niet bij BUMA/STEMRA is aangesloten- zijn muziek zonder extra kosten beschikbaar stelt. Het is echter niet juist om dit 'rechtenvrij' te noemen ('kostenvrij' zou een betere omschrijving zijn), omdat volgens de Nederlandse wet een auteur altijd de rechten heeft op zijn eigen werk. Tenzij dat duidelijk (schriftelijk) anders is overeengekomen. Een auteur kan afstand doen van zijn rechten.

Reminder
Een korte commercial die in hetzelfde reclameblok volgt op de hoofdcommercial, nadat er eerst 1 of meer andere commercials voorbij zijn gekomen. Een reminder brengt nog even in herinnering wat eerder is genoemd, maar kan ook gebruikt worden om nieuwe informatie te brengen, als aanvulling op wat eerder is gezegd. De reminder was op een gegeven moment zo populair dat een reclameblok vaak bestond uit eerst allemaal lange commercials en vervolgens nog een hele serie reminders op al die verschillende commercials. Op dit moment lijkt de reminder wat op zijn retour te zijn.

Script
In beperkte zin: de in te spreken tekst voor een commercial. In uitgebreidere zin: de omschrijving van alles wat er in een commercial moet gebeuren, inclusief de te gebruiken geluidseffecten en muziek; soms zelfs tot op de seconde nauwkeurig. In een goed script wordt ook aangegeven wie (welke stem) de tekst gaat inspreken (of wat voor soort stem) en op welke manier dat moet (wervend, rustig, naturel). Je zou 'het script' ook 'het draaiboek' kunnen noemen.

SFX
Sound Effects, oftewel: geluidseffecten. In praktijk: al het hoorbare geluid dat niet als 'spreekstem' of 'muziek' is te benoemen. Getjilp van vogels, voetstappen, dichtslaande deuren, wegrijdende auto's en rinkelende telefoons. Vroeger bij een hoorspel werd dit 'live' door een Gerauschmacher gedaan. Die stond te stampen in een bak met grind of klotste twee kokosnoothelften tegen elkaar om het stappen van een paard na te bootsen. Onweer werd gemaakt door aan een grote metalen plaat te schudden. Tegenwoordig halen de meeste geluidsstudio's de geluidseffecten van cd's of internet. Er bestaan grote collecties geluidseffecten met daarop zo'n beetje alles wat je kunt bedenken. Hoewel geluidseffecten vaak wel onder enige vorm van auteursrecht vallen, is het niet zo dat je gebruik ervan moet opgeven bij BUMA/STEMRA.

De Gerausmacher bestaat overigens nog steeds, al wordt hij tegenwoordig meestal Foley-artist genoemd. Dit werk wordt vooral nog gedaan bij speelfilms. Bij radiocommercials wordt zelden een Foley-artist ingeschakeld.

Stock-muziek
Ook wel: library-muziek of production music genoemd. Dit is kant-en-klare muziek die is bestemd voor gebruik in commercials, tv-programma's, documentaires en AV-producties. Stock-muziek is niet zonder meer beschikbaar voor consumenten, maar alleen voor producenten. Stock-muziek bestaat in allerlei stijlen, genres en bezettingen. Meestal instrumentaal maar er is ook stock-muziek met zang erin. Veel stock-muziek is zo gemaakt dat het makkelijk te knippen is op vaak gebruikte lengtes (10, 15, 30 of 60 seconden). Voor gebruik van stock-muziek in een productie zijn door BUMA/STEMRA standaard tarieven vastgesteld. Deze tarieven verschillen echter wel per toepassing. Meer info daarover is op te vragen bij BUMA/STEMRA. Distributie en levering van stock-muziek wordt gedaan door uitgevers en distributeurs die zich daarop hebben toegelegd. Er zijn ook uitgevers die niet via BUMA/STEMRA werken, maar het voert te ver om daar op deze plek dieper op in te gaan.

Tag-on
Een kort extra stukje dat aan een hoofdcommercial wordt vastgeplakt. In een tag-on wordt bijvoorbeeld een speciale aanbieding genoemd, of een specifieke dealer. De hoofdcommercial staat vast en blijft onveranderd, maar in de tag-on kunnen elke keer wijzigingen zitten. De begrippen 'tag-on' en 'reminder' worden nogal eens verward met elkaar. Mijn opvatting is dat een tag-on aan de hoofdspot vast zit en dat een reminder los staat van de hoofdspot, en dus een paar commercials later wordt uitgezonden.

Voice-over
Hier wordt soms de geschreven tekst mee bedoeld, maar meestal de persoon die die tekst inspreekt. Een voice-over wordt ook wel stemacteur, stemartiest, spreker of simpelweg ‘stem’ genoemd. Voice-over werk is een vak dat nogal eens onderschat wordt. Gewoon maar een beetje een tekst voorlezen. Wie eenmaal in een studio achter een microfoon heeft gezeten, weet hoe moeilijk het is. Een goede voice-over heeft talent maar belangrijker nog: ervaring.

Voice-overs zijn vaak 'onbekende' mensen. In de zin dat we van veel voice-overs niet weten wie ze zijn en hoe ze eruitzien. We kennen alleen hun stemgeluid. Maar er zijn ook bekende Nederlanders die voice-over werk doen. Dan weten we wel van wie de stem is, en niet zelden wordt de bekendheid van die persoon gebruikt als extra lokkertje. Dat heeft dan vaak ook zijn weerslag op het tarief. Een bekende Nederlander (acteur, sportman of artiest) staat toe dat jij met jouw commercial meelift op zijn succes, maar hij zal daar dan logischerwijs ook wel wat voor terug willen zien. Je zou het een beetje kunnen vergelijken met het verschil tussen stock-muziek en hitparade-muziek. 'Gewone' voice-overs hebben zo ongeveer dezelfde tarieven, bij BN-ers is het maar net wat iemand vraagt.

Omdat bekende Nederlanders niet allemaal een herkenbaar stemgeluid hebben, en omdat de opdrachtgever natuurlijk wel graag wil dat de luisteraar doorheeft wie hier spreekt, kondigt een bekende Nederlander zichzelf vaak eerst aan. "Hallo ik ben Henk de Groot, winnaar van de 800 meter horden, en ik was mijn haar altijd met...". Dat komt vaak een beetje gekunsteld over, maar veel andere mogelijkheden zijn er niet. Nog flauwer zou zijn om een interviewer aan het woord te laten: "Ik sta hier naast Henk de Groot, winnaar van de 800 meter horden, Zeg Henk, waarmee was jij je haar?"

WAV-file
Windows Wave of Windows Audio Volume. Digitaal audio-bestand dat zijn oorsprong vindt op PC's met DOS en Windows. Op het moment het meest gangbare formaat om radiocommercials digitaal aan te leveren bij radiostations. Er is geen verschil in geluidskwaliteit tussen een WAV en een AIFF, zolang ze dezelfde specificaties hebben. Dus een WAV op 44.1kHz in 16-bit klinkt evengoed als een AIFF met diezelfde specificaties. WAV en AIFF zijn tegenwoordig grotendeels uitwisselbaar. Het verschil tussen de files stamt uit het verleden: WAV werd op PC gebruikt, AIFF op Apple Macintosh. In de actuele versie van ProTools kun je beide bestandsformaten tegelijk gebruiken, in hetzelfde project.